Tâm lý “bài Hoa, kỳ thị” không hề có trong dân tộc Việt Nam,
đó là ý kiến của một nhà văn hóa học trong cuộc tọa đàm trực tuyến hôm
04/9/2014, giữa các vị khách là các chuyên gia và nhà quan sát với BBC về hiện
tượng số đông lao động và người di cư Trung Cộng tại Việt Nam.
Từ Sài Gòn, nhà văn hóa học, Giáo sư Trần Ngọc Thêm nói:
"Tôi nghĩ rằng
tâm lý bài Hoa, kỳ thị không hề có trong dân tộc của chúng ta," nhà nghiên cứu nói và điểm lại các giai đoạn tiếp
xúc chính giữa người Hoa với Việt Nam từ lịch sử tới nay.
"Bây giờ cái
người ta quan ngại là lao động phổ thông và các thương lái, thương lái rõ ràng,
phần lớn là những người sang đây chui và làm ăn phần lớn không đường đường
chính chính.
Rõ ràng là một lực
lượng đáng quan ngại và gây khó khăn rất nhiều cho kinh tế nước ta (Việt Nam)."
NGHỊCH LÝ VÀ LO NGẠI
Giáo sư Trần Ngọc Thêm
Giáo sư Thêm cho rằng đang tồn tại một nghịch lý và một điều
đáng lo ngại đáng nói về dòng nhập cư người Trung Cộng vào Việt Nam.
Ông nói thêm: "Lực lượng thứ hai là các lao động phổ thông. Thông
thường dòng chảy lao động phổ thông là từ nước nghèo hơn đến nước có thu nhập
cao hơn. Thế nhưng trong trường hợp này ở nước ta thì hơi bị ngược lại. Trung Cộng
thu nhập trung bình cao hơn của chúng ta.”
"Nước đi thường người ta giải quyết công ăn việc làm
cho dân chúng. Còn với nước đến, thường thường có nhu cầu, thông thường là nước
có GDP (tổng thu nhập quốc nội) cao hơn, người ta thiếu lao động phổ thông là một.”
Số đông lao động và
người nhập cư Trung Cộng vào VN đang là thách thức, hay cơ hội?
"Cái thứ hai là dân chúng người ta không mặn mà với
các công việc 3D. Tức là những công việc bẩn (dirty), nguy hiểm (dangerous), rồi
là hạ thấp nhân phẩm (disgraceful) v.v...
Còn chúng ta (Việt Nam), thì lao động phổ thông, chúng ta
đang cần xuất khẩu đi nước ngoài, trong khi đó lại tiếp nhận lao động phổ thông
của Trung Cộng sang.
Và một điều đáng lo ngại hơn, như tôi đã nói, ở Trung Cộng
thu nhập trung bình cao hơn chúng ta, vị thế cao hơn nước ta, những người lao động
phổ thông ấy trình độ thấp, sang đây với một tư cách, một tư thế lại là những
người có cái gì đó họ tự hào họ có phần coi thường người Việt Nam chúng ta.
Và như vậy nó rất dễ dẫn đến những xung đột và để lại những
hậu quả không mong muốn về mặt xã hội, văn hóa."
THIẾU LAO ĐỘNG CÓ TAY NGHỀ?
Tiến sĩ Trần Tuấn
Khi được hỏi liệu Việt Nam có thực sự bắt buộc phải tuyển
nhiều lao động Trung Cộng vì VN chưa có đủ lao động có tay nghề với trình độ
phù hợp tại chỗ hay không, Tiến sĩ Trần Tuấn, chuyên gia đào tạo và chính sách
cộng đồng nói:
"Đây là một thế giới phẳng, rõ ràng việc Trung Cộng
thắng thầu, sau đó đưa đội ngũ nhân công của họ từ Trung Cộng sang Việt Nam để
làm, câu trả lời liệu đội ngũ công nhân Trung Cộng này là loại đội ngũ lao động
có nghề, có kỹ năng chuyên môn, có kiến thức chuyên môn thích hợp hay không,
thì câu hỏi này phụ thuộc vào chính lãnh đạo các khu kinh tế đó đánh giá”.
"Tôi cho rằng cho đến lúc này, hình như chưa có được
một nghiên cứu nào để chỉ ra rằng là các trình độ của người nhập cư lao động
Trung Cộng vào Việt Nam là ở mức độ như thế nào và cụ thể là các kỹ năng chuyên
môn họ đạt được đến đâu”.
"Thế còn nhận định của một lãnh đạo ở cấp tỉnh nói rằng
ấy là những cán bộ cung cấp những kiến thức kỹ năng mà ở Việt Nam thiếu, thì
tôi cho rằng đây là một nhận định có lẽ của một cá nhân. Chúng ta cần có một
bài báo khách quan, một nghiên cứu khách quan để nêu ra những số liệu khách
quan”.
VN hàng năm vẫn đào tạo và xuất khẩu đội ngũ lao động “có
tay nghề” ra thị trường quốc tế.
"Điểm thứ hai, tôi cho rằng khi đưa lao động từ nước
ngoài sang, các nhà kinh doanh, các nhà đầu tư luôn luôn nghĩ đến các vấn đề lợi
nhuận kinh tế, cho nên chắc chắn rằng ở đây bài toán được đặt ra là liệu có thực
sự Việt Nam không có được đôi ngũ nhân công đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật đó hay
không”.
"Câu hỏi này là câu hỏi phải được trả lời và nhận định,
và tôi cho rằng chúng ta có thể phỏng vấn trực tiếp các bộ phận liên quan vấn đề
này. Còn vấn đề tay nghề và liên quan đào tạo người lao động, hiện nay chúng ta
phải thấy rằng hiện nay ở Việt Nam thực sự chúng ta có được đội ngũ hàng năm kể
cả trẻ, cũng như là đã ra trường, kể cả đội ngũ học đại học và các trường kỹ
thuật và chúng ta hiện nay đang có một số lượng lớn”.
"Và tôi cho rằng về khả năng học nghề và hệ thống
trường nghề của chúng ta là có, tất nhiên để đáp ứng loại hình nghề như thế
nào, thì nó phụ thuôc vào từng chuyên môn cụ thể, nhưng tôi cho rằng trước hết
hạ tầng cơ sở của chúng ta là có, đội ngũ nhân lực để sẵn sàng đáp ứng việc học
nghề là chúng ta có. Nhất là khi chúng ta đang dư thừa đội ngũ lao động sẵn
sàng có thể đi làm ở các nước khác”.
Bạo lực xảy ra ở Hà Tĩnh, Bình Dương và vài nơi khác
tại VN sau vụ giàn khoan HD-981.
"Cho nên tôi cho rằng nếu như thực sự ở trong điều
kiện ở Việt Nam có nhu cầu về nhân lực, thì hoàn toàn chúng ta có thể đáp ứng
được bằng cách khởi động các hệ thống đào tạo để có thể phục vụ ngay, cung cấp
cho thị trường ở trong nước."
CÓ CHÍNH SÁCH HẠN CHẾ NHẬP CƯ?
Được hỏi về chính sách, pháp luật quản lý, kiểm soát nhập cư
đối với người nước ngoài, người lao động nước ngoài vào Việt Nam hiện nay, Phó
Giáo sư Hoàng Ngọc Giao, chuyên gia về chính sách pháp luật nêu quan điểm:
"Ngay khi Việt Nam thực hiện chính sách mở cửa và mời
gọi các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, thì chính sách đối với việc sử dụng
lao động người nước ngoài đã được thể hiện rất rõ ở trong luật đầu tư, cũng như
ở trong luật lao động”.
"Và hiện nay trong pháp luật hiện hành ở Việt Nam,
chính sách này đã tương đối đầy đủ và chặt chẽ, chính vì điều đó, khi xảy ra
các hiện tượng như thông tin đại chúng đã đưa là lao động phổ thông của Trung Cộng
vào (dự án) Bauxite Tây nguyên, lao động phổ thông của Trung Cộng vào những dự
án lớn như Formosa, Vũng Áng, Hà Tĩnh, với tư cách người nghiên cứu chính sách
và pháp luật, điều băn khoăn của tôi là vấn đề không phải ở chỗ chúng ta không
đủ nguồn nhân lực để cung cấp cho các dự án”.
"Mà vấn đề là trách nhiệm của chính quyền trong việc
thực thi pháp luật như thế nào. Luật pháp của chúng ta (Việt Nam), ngay trong
Nghị định năm số 102 năm 2013, Nghị định của Chính phủ hướng dẫn lao động liên
quan người lao động nước ngoài làm việc ở Việt Nam đã có quy định rất rõ là các
nhà thầu khi nộp hồ sơ thầu phải có nội dung yêu cầu liên quan đến vấn đề sử dụng
lao động như thế nào”.
"Trong đó chỉ được cho phép sử dụng những lao động
có kỹ thuật cao mà người Việt Nam không thực hiện được và trong Nghị định này
cũng nói rất rõ là nghiêm cấm các nhà thầu sử dụng lao động phổ thông để đưa
vào các dự án, đấy là quy định của luật”.
"Thứ hai, về mặt quản lý nhà nước, cũng quy định rất
rõ là hàng quý, nhà thầu phải báo cáo với Ủy ban Nhân dân Tỉnh nơi dự án đó hoạt
động, hàng nửa năm cũng như một quý, Sở Lao động cũng như Công an thanh tra kiểm
soát việc sử dụng lao động”.
Thương lái Trung Cộng mua “đủ thứ lạ đời ở VN” và có thể dừng
thu gom “bất thình lình”.
"Tình hình xảy ra là hàng nghìn lao động Trung Cộng ở
(dự án) Bauxite Tây Nguyên, hàng nghìn lao động Trung Cộng ở Bình Dương, mà là
các lao động phổ thông, báo chí đưa rất rõ nhiều bằng chứng là họ sống trong
lòng dân cư Việt Nam trong các làng xã của Việt Nam, gây ra bất ổn, rất nhiều vấn
đề có thể nói là những vấn đề xã hội, xung đột với người dân địa phương, vậy mà
bao nhiêu năm nay vấn đề này dường như vẫn chưa được giải quyết."
CĂN TÍNH TIỂU NÔNG HAM LỢI
Trước câu hỏi có thể tư vấn gì cho chính phủ, nhà nước và cả
người dân Việt Nam để ứng phó hiệu quả, biến “thách thức” thành “cơ hội” trong
câu chuyện số đông lao động và người nhập cư Trung Cộng vào Việt Nam các năm gần
đây và hiện nay, Giáo sư Trần Ngọc Thêm nói:
"Tôi thấy rằng người Việt Nam chúng ta có một căn
tính tiểu nông rất rõ rệt, và một trong những hệ quả của căn tính tiểu nông,
nông nghiệp đó là hám lợi. Và cái hám lợi nó giết chúng ta."
Dẫn ra các trường hợp về thực phẩm, hàng hóa "độc hại"
được cho là có nguồn gốc từ Trung Cộng, cũng như việc có luật nhưng để lao động
phổ thông Trung Cộng nhập cư tùy tiện, tràn lan vào Việt Nam... như những ví dụ,
nhà nghiên cứu đặt vấn đề:
"Phải chăng có những cán bộ địa phương nào đó hám lợi
đã nhận thù lao, khoản phần trăm gì đó của những người Trung Cộng có liên quan
để rồi đưa lao động phổ thông ấy vào, hàng nghìn người, hạng vạn người không thể
nào là lao động kỹ thuật và lao động phổ thông thì chúng ta đang thừa?”
"Như vậy tôi cho rằng chúng ta (Việt Nam) phải rà lại
chính mình, xem lại cách quản lý vấn đề tham nhũng ở tất cả mọi cấp, vấn đề nhận
hối lộ ở tất cả mọi cấp. Nếu làm được điều đó, tôi chắc rằng chúng ta sẽ giữ vững
biên giới của mình, giữ vững chủ quyền của mình”.
"Và chúng ta có tư thế của mình như ông cha ta đã từng
có tư thế khi nói chuyện với người bạn láng giềng rất lớn, có quan hệ rất lâu đời,
nhưng mà chúng ta không phải nhục nhã, không phải hèn kém," Giáo sư Trần
Ngọc Thêm nói với BBC”.