Mới đây, bức thư được cho là của một du học sinh Nhật
Bản từng có bốn năm sinh sống tại Việt Nam bàn về “văn hóa Việt” đã lan truyền
trên facebook và thu hút rất nhiều ý kiến của các cư dân mạng. “Bình cũ, rượu mới”
- “văn hóa Việt” vốn không phải điều gì quá lạ lẫm khi được mang ra bàn luận.
Nhưng có thể nói, với góc nhìn khách quan của người ngoại quốc và sự bày tỏ hết
sức thẳng thắn, bức “tâm thư” này lại một lần nữa làm dấy lên những tranh cãi
không có hồi kết cho vấn đề “biết rồi, khổ lắm, nói mãi”
của chính những người Việt chúng ta.
Sau đây là toàn bộ nội dung của bức thư:
“Việt Nam - nhà giàu và những đứa con chưa ngoan”.
Tôi đang là một du học sinh Nhật, có hơn 4 năm sinh sống tại Việt Nam. Với ngần
ấy thời gian, tôi đã kịp hiểu một đạo lý giản đơn của người Việt: “Sự thật mất
lòng”. Song không vì thế mà tôi sẽ ngoảnh ngơ trước những điều chưa
hay, chưa đẹp ở đây. Hy vọng những gì mình viết ra, không gì ngoài sự thật, như
một ly cà phê ngon tặng cho mảnh đất này, tuy đắng nhưng sẽ giúp người ta thoát
khỏi cơn ngủ gục - ngủ gật trước những giá trị ảo và vô tình để những giá trị
thật bị mai một. Tôi có một nước Nhật để tự hàoTôi tự hào vì nơi tôi lớn lên,
không có rừng vàng biển bạc. Song, “trong đêm tối nhất,
người ta mới thấy được, đâu là ngôi sao sáng nhất".
Thế đấy, với một xứ sở thua thiệt về mọi mặt, nghèo tài
nguyên, hàng năm gánh chịu sự đe dọa của hàng trăm trận động đất lớn nhỏ lại oằn
mình gánh chịu vết thương chiến tranh nặng nề, vươn lên là cách duy nhất để
nhân dân Nhật tồn tại và cho cả thế giới biết “có một nước Nhật như thế”. Tôi tự
hào vì đất nước tôi không có bề dày văn hiến lâu đời nên chúng tôi sẵn sàng học
hỏi và tiếp nhận tinh hoa mà các dân tộc khác “chia sẻ”.
Từ trong trứng nước, mỗi đứa trẻ đã được học cách cúi chào
trước người khác. Cái cúi chào ấy là đại diện cho hệ tư tưởng của cả một dân tộc
biết trọng thị, khiêm nhường nhưng tự trọng cao ngời. Tôi tự hào vì đất nước
tôi được thử thách nhiều hơn bất kỳ ai. Khi thảm họa động đất sóng thần kép diễn
ra, cả thế giới gần như “chấn động”. Chấn động vì giữa hoang tàn, đổ nát, đói
khổ và biệt lập, người ta chỉ nhìn thấy từng dòng người kiên nhẫn xếp hàng nhận
cứu trợ và cúi đầu từ tốn cảm ơn. Không có cảnh hôi
của, lên giá, cướp bóc, bạo lực nào diễn ra giữa sự cùng khổ. Chỉ
chưa đầy một năm sau khi hàng loạt thành phố bị xóa sổ hoàn toàn, sự sống lại bắt
đầu hồi sinh như chưa từng có biến cố nào đã xảy ra.
Thế đấy, không có những thành tích to lớn để nói về nước Nhật
nhưng thương hiệu “made in Japan”, là thương
hiệu uy tín vượt trên mọi khuôn khổ, tiêu chuẩn khắt khe, được toàn cầu tôn trọng
nhất mà tôi từng biết.
Bạn cũng có một nước Việt để tự hàoNói Việt Nam là một “nhà
giàu”, quả là không ngoa. Giàu tài nguyên, giàu truyền thống, giàu văn hóa… Nhưng
con cháu của nhà giàu, sẽ phải đối mặt với những vấn đề nan giải của nhà giàu.
Và không phải ai cũng biết cách sống có trách nhiệm trong sự giàu có ấy.
Thật đáng tự hào nếu bạn được lớn lên ở một đất nước được
thiên nhiên ưu đãi với rừng vàng biển bạc. Đáng xấu hổ nếu xem đó là khoản thừa
kế kếch xù, không bao giờ cạn. Thật tiếc đó lại là những gì tôi thấy. Tại các
thành phố, chỉ cần nhà mình sạch sẽ là được, ngoài phạm vi ngôi nhà, bẩn đến
đâu, không ai quan tâm. Ở các nhà máy, nếu không biết dồn rác thải ở đâu, họ sẽ
cho chúng ra ngoài đường, sông suối, biển cả vì đó là “tài sản quốc gia” - đã
có quốc gia lo, không phải việc của mỗi người dân.
Tại một đất nước mà 80% dân số sống bằng nghề nông, đất đai,
nước ngầm hầu như đã bị nhiễm độc, đến nỗi, người ta nói vui trong năm nữa thôi
sẽ là thời đại của ung thư vì ăn gì cũng độc, không ít thì nhiều, không thể
khác.
Vì sao nên nỗi? Thật đáng tự hào vì Việt Nam có 4000 năm văn
hiến. Thật xấu hổ nếu 4000 năm văn hiến chỉ là một chương trong sách lịch sử chứ
không được thể hiện trong cách hành xử đời thường. Thật buồn vì đó cũng là điều
tôi thấy mỗi ngày. Hãy chỉ cho tôi thấy rằng tôi đã sai nếu nói: Người Việt không biết xếp hàng, xếp hàng chỉ dành cho học
sinh tiểu học; người Việt không biết tự hào về người Việt, nếu
không thì Flappy Bird đã không phải chết yểu đau đớn; người
Việt chửi hay còn hơn hát, cứ xách ba lô ra tới thủ đô một chuyến
thì sẽ được mục sở thị; người Việt vẫn còn luyến tiếc văn hóa làng xã, giai cấp
nếu không phải thế thì họ đã không đứng thẳng người chửi đổng và cúi rạp mình
trước quyền lực bất công mà chẳng dám lên tiếng; người
Việt có đôi mắt siêu hạng nhất vì nhìn đâu cũng thấy cơ hội để mánh mun, lọc lừa.
Trong thư, người viết đã không ngại ngần chỉ ra những điểm
chưa đẹp trong văn hóa của người Việt. Từ văn hóa ứng xử hàng ngày như xếp
hàng, giao tiếp rồi đến những lỗ hổng trong nhận thức: “người Việt không biết tự hào về người Việt”
hay văn hóa giáo dục của chính bố mẹ dạy cho con cái cũng có những điểm phi lý
và… ngược đời. Theo đó, so với những gì mà đất nước đang may mắn sở hữu: bề dày
truyền thống với 4000 năm văn hiến, hay tài nguyên giàu có “rừng vàng biển bạc”
thì những gì người Việt thể hiện chỉ chứng tỏ đó là những đứa con “chưa ngoan”
của một “nhà giàu”.
Những sự việc không mấy tự hào như hôi của, rác thải bừa
bãi, cho đến vấn đề đạo đức như “người Việt chửi như hát hay”, “đứng thẳng người chửi đổng”, rồi
“cúi rạp trước bất công”…
đều được tác giả chỉ ra một cách thẳng thắn, trực tiếp. Như muốn nói hộ cho cả
“một thế hệ”, người viết đã kết thúc bài viết bằng một câu hỏi đầy hoài nghi,
thắc mắc: “Là một người Việt
- khó lắm! Thật vậy sao!”.
BM’s Blog